Petrol düğümü devam ederken Erdoğan-Barzani görüşmesi

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın mayısta yeniden seçilmesinin ardından ilk resmi yabancı konuğu Irak Kürdistan Bölgesi Başbakanı Mesrur ​​Barzani oldu. Barzani ve Erdoğan Ankara'daki cumhurbaşkanlığı sarayında bir araya geldiler.

Barzani Twitter’dan yaptığı açıklamada Erdoğan’ı seçim zaferi nedeniyle tebrik ettiğini ve kendisiyle "Kürdistan Bölgesi ile [Türkiye] arasında ilişkilerin geliştirilmesini ve Irak ve bölgedeki son gelişmeleri” görüştüğünü belirtti. Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin (KBY) de görüşmeye dair resmi bir açıklama yapması bekleniyordu.

Ziyaret, Irak ve KBY petrolünün Türkiye'nin Akdeniz kıyısındaki terminallere bağlanan boru hattı üzerinden ihracı konusunda açmazın devam ettiği bir ortamda gerçekleşti. Reuters'e konuşan yetkililer, Türkiye’den bir enerji heyetinin de pazartesi günü Bağdat'ta Iraklı yetkililerle bir araya geldiğini ancak toplantının sonuçsuz kaldığını, daha fazla görüşmeye gereksinim olduğunu söylediler. Kimliği belirtilmeyen kaynaklar başkaca detay vermediler.

Türkiye, Irak’tan günde 450 bin varillik ihracatı sağlayan boru hattını 25 Mart’ta kapatmıştı. Karar, Uluslararası Ticaret Odası'nın, 2014-2018 yılları arasında KBY'nin Bağdat'tan bağımsız olarak petrol satmasına imkân tanıdığı için Ankara’nın 1,5 milyar dolar tazminat ödemesine hükmetmesi üzerine alınmıştı. Tahkim davası, bu satışların gayrimeşru olduğunu iddia eden Irak hükümeti tarafından açılmıştı. 

Petrolden sağlanan gelir Kürdistan Bölgesi'nde kamu çalışanlarının maaşlarını ödemek için kullanılıyor. Reuters’e göre KBY’nin kesintiden dolayı uğradığı gelir kaybı 2,2 milyar doların üzerinde.

Petrol akışının, Irak Devlet Petrol Pazarlama Teşkilatı ile KBY arasında sağlanan ihracat anlaşması doğrultusunda Türkiye'deki parlamento ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ardından yeniden başlaması bekleniyordu. Ancak Türkiye'nin Bağdat'tan tavizler koparmak için ayak dirediği giderek aşikâr hâle geliyor.

Görüşmelere vakıf bölgesel diplomatik kaynaklara göre Irak’ın 2018 ile 2023 başı arasındaki satışlarla ilgili başlattığı ikinci tahkim davasından çıkacak sonuç Ankara’yı kaygılandırıyor. Türkiye, ihracatın yeniden başlamasının ön koşulu olarak Irak'ın bu davadan vazgeçmesini istiyor. Kimliğinin saklı kalması kaydıyla Al-Monitor'a konuşan diplomatik kaynaklar, Bağdat'taki İran destekli bazı milislerin bu konuda işbirliği yapmak istemediğini belirttiler. Perde arkasında Bağdat ve Ankara nezdinde kulis yapan ABD de sonuç alabilmiş değil.

Her halükârda, Barzani-Erdoğan görüşmesinden bir çözüm çıkması beklenmiyordu. Zira bu konuda ipler KBY’nin elinde değil. Ancak görüşme Erdoğan’la Barzani arasında yeni bir işbirliği dönemine zemin hazırladı. KBY Başbakanı ile Türkiye'nin yeni Dışişleri Bakanı Hakan Fidan arasında güçlü bağlar mevcut. Her ikisi de daha önce istihbarat şefi olarak görev yapan Barzani ve Fidan, uzun yıllar boyunca işbirliği yapmıştı. Etnik olarak Kürt kökenlere sahip olan Fidan, Erdoğan-Barzani görüşmesinde hazır bulundu ve Barzani’yle ayrı bir görüşme gerçekleştirdi. 

Iraklı Kürt yetkililer arasında Erdoğan’ın asıl gözdesi, KBY Başkanı Neçirvan Barzani. KBY Başbakanı’nın baba tarafından kuzeni olan Neçirvan Barzani, 2013'te başbakan iken Türkiye’yle dev bir enerji anlaşması imzalanmasında etkili olmuştu. Söz konusu anlaşma, özel olarak inşa edilen ve şu an çalışmayan boru hattı üzerinden petrol ihracına zemin hazırlamıştı. Erdoğan’la Neçirvan Barzani arasında güçlü bir kimya var ve Barzani hem protokol hem de dostluğun gereği olarak Erdoğan'ın 3 Haziran'da Ankara'da düzenlenen göreve başlama törenine davet edilmişti.

Ancak KBY’de en güçlü ismin Başbakan’ın olduğu konusunda Erdoğan'ın yakın çevresinde giderek artan bir kabul var. Al-Monitor'a bilgi veren kaynaklar, Mesrur Barzani-Erdoğan görüşmesinin gerçekleşmesinde Fidan'ın kilit bir rol oynadığını belirttiler. 

Barzani önderliğindeki Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) KBY’nin en etkili siyasi gücü konumunda. Ankara yıllardır üst düzey yöneticileri Türkiye’yle Irak arasındaki sarp dağlarda üslenen PKK’ye karşı askeri operasyonlar yürütüyor ve KDP bu mücadelede kilit bir müttefik. Türkiye binlerce askerini Irak Kürdistanı’nda konuşlandırmış durumda ve sistematik olarak hem Irak hem de Suriye’de PKK kadrolarını insansız hava araçlarıyla vuruyor. 

Barzani’nin Erdoğan’la görüştüğü sırada PKK yanlısı medya bir Türk insansız hava aracının bugün Suriye'nin kuzeydoğusunda Kürt önderliğindeki özerk yönetimin iki üst düzey yetkilisini öldürdüğünü bildirdi. Türkiye sınırındaki Kamışlı’da idari meclisin kadın eş başkanı Yusra Derviş ve erkek mevkidaşı Liman Şiveş kentin dışında bir otomobilde seyrederken şoförleriyle birlikte öldürüldüler.

KBY ile dostane ilişkiler sayesinde Ankara Kürtlere değil, sadece PKK’ye ve iddia edilen destekçilerine düşman olduğunu kanıtlama olanağı buluyor. Erdoğan, KDP'nin bolca desteğiyle bu kartı seçim kampanyasında da oynadı.

Bu ilişkinin sağladığı faydalar karşılıklı. Türkiye, Kürdistan Bölgesi'nin Batı'ya açılan tek kapısı olmanın yanı sıra, Iraklı Kürtlerin işlerine daima burnunu sokan ve bazen de kan döken komşuları İran'a karşı kritik bir dengeleyici güç oluşturuyor.

Ancak, Ankara ve Erbil'i birbirine bağlayan tüm ortak menfaatlere rağmen Erdoğan ile Barzani'nin el sıkıştığı resmi fotoğrafta KBY bayrağının olmayışı dikkatlerden kaçmadı. İkilinin arkasında sadece iki Türk bayrağı ve cumhurbaşkanlığı flaması vardı. Erdoğan'ın PKK ile barış görüşmelerini bırakıp aşırı sağcı milliyetçilerle ittifak kurduğu 2015 yılından itibaren Iraklı Kürtlerin bayrağı ortadan kayboldu ve muhtemelen sarayın dolaplarında toz topluyor.