Kahire merkezli yeni enerji oluşumu Türkiye’ye karşı mı kuruldu?

KAHİRE — Enerji zengini Doğu Akdeniz bölgesinde İsrail’i de kapsayan yeni bir ittifak, bölgenin 122 trilyon metreküp olarak tahmin edilen doğal gaz rezervlerinden kazanç sağlamak için adımlar atıyor. Bazı gözlemcilere göre ittifakın bir amacı da bölgedeki enerji kaynaklarına yönelik Türkiye’den gelebilecek hamleleri engellemek.

Mısır Petrol Bakanlığı 14 Ocak’ta altı ülkenin Filistin Yönetimi ile beraber Doğu Akdeniz Gaz Forumu’nu (DAGF) kurduğunu ve bu oluşumun merkezinin Kahire olacağını duyurdu. Forumun kuruluş kararı Mısır, Kıbrıs (Rum kesimi) ve Yunanistan devlet başkanlarının 10 Ocak’ta Yunanistan’ın Girit adasında gerçekleştirdikleri üçlü zirvede alınmıştı.

Türkiye ilk petrol ve gaz arama çalışmalarını 29 Ekim’de Fatih sondaj gemisiyle Antalya açıklarında başlatmıştı. Türk Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Yunanistan ve Kıbrıs’la deniz yetki alanları nedeniyle yaşanan gerilimi kastederek, “Taciz olursa deniz kuvvetlerimiz gereğini yapacaktır” uyarısında bulundu.

Türkiye’nin mart başında da Ege, Doğu Akdeniz ve Karadeniz’de büyük bir askeri tatbikat planladığı bildiriliyor. Medyadaki bazı yorumlarda Türkiye’nin bu tatbikatı DAGF’a yanıt olarak düzenlediği, ihtilaflı bölgelerde arama yapmaktan çekinmeyeceği mesajını vermek istediği iddia ediliyor.

Yeni oluşumda yer alan Mısır, İsrail, Kıbrıs, Yunanistan, İtalya, Ürdün ve Filistin Yönetimi’nin hedefi, bölgesel bir gaz pazarı oluşturmak, altyapı maliyetlerini azaltmak ve rekabetçi fiyatlar sunmak.

Mısır Petrol Bakanlığı Sözcüsü Hamdi Abdülaziz, Doğu Akdeniz’deki büyük gaz kaynaklarından da yararlanarak Kahire’yi uluslararası bir enerji ve ticaret merkezi yapmak istediklerini, forumun da bu çabaların parçası olduğunu belirtti.

Al-Monitor’a konuşan Abdülaziz, Mısır’ın gaz ithal ederek ve Avrupa’ya gaz reeksport ederek uluslararası etkinliğini artırmak istediğini, bunu da altyapı ağlarını ve sıvılaştırılırmış doğal gaz (LNG) tesislerini kullanarak yapabileceğini kaydetti. Mısır’ın kendi gaz ihtiyacını karşılayıp fazlasını dışarıya satacağını belirten sözcü, Kahire’nin taşıma ücretlerinden de gelir sağlayacağını belirtti.

Mısır’da iki tane sıvılaştırma tesisi var. Mısır Sıvılaştırılmış Doğal Gaz işletmesine ait olan EDCO’da iki sıvılaştırma ünitesi mevcut. Dimyat limanındaki ikinci tesis ise İtalyan Eni ile İspanyol Naturgy Energy Group şirketlerinin yüzde 50-50 ortaklığındaki Union Fenosa Gas’a bağlı ve bir tane sıvılaştırma ünitesine sahip.

Abdülaziz’e göre Mısır’da gaz piyasasını serbestleştiren ve düzenleyen 2017 tarihli yasa sayesinde DAGF üyeleri arasındaki iş birliği, Mısır özel sektörünün LNG alanındaki yatırımlarını da artıracak.

Mısırlı enerji uzmanı Ramadan Ebu El Alâ ise forumu, üye ülkelerin Doğu Akdeniz’deki arama çalışmalarını engellemek için Türkiye’den gelecek olası hamlelere karşı kurulmuş “bölgesel bir lobi” olarak tanımladı.

Büyük gaz kaynaklarına sahip olduğu düşünülen bölgede rekabet giderek kızışırken ihtilaflar da artıyor. Türkiye’nin başlıca itirazı Mısır’la Kıbrıs’ın aralarındaki deniz sınırını belirlemek üzere 2013’te imzaladıkları anlaşma. Mısır bu anlaşmanın ardından 2015’te Zohr gaz sahasını buldu. Sahanın gaz rezervi 30 trilyon metreküpün üzerinde tahmin edilirken bu keşifle Doğu Akdeniz’in doğal gaz haritası yeniden çizilmiş oldu.

Mısır, Kıbrıs’la yaptığı sınır anlaşmasına Türkiye’den gelen itirazları reddetti, anlaşmanın hukuki olduğunu savundu. Bu arada Doğu Akdeniz’deki kaynaklar nedeniyle Türkiye ile Yunanistan arasındaki tansiyon da giderek yükseldi.

Türk donanması 11 Şubat 2018’de Eni tarafından kiralanan bir sondaj gemisinin arama yapacağı alana yaklaşmasını engelledi. Ankara’ya göre gemi, Türkiye’nin ya da Kuzey Kıbrıs’ın yetki alanında olan bir bölgeye gidiyordu.

Kahire Amerikan Üniversitesi’nde petrol ve enerji mühendisliği dalında öğretim görevlisi olan Cemal El Kalyubi’ye göre DAGF, Trans-Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP) ile Azeri gazını kendi toprakları üzerinden Avrupa’ya ulaştırarak bölgesel enerji merkezi olmak isteyen Türkiye’nin hayallerini kursağında bırakmayı amaçlıyor. Ankara, Türk Akımı projesiyle de Rus gazını Türkiye üzerinden doğu ve güney Avrupa’ya ulaştırmayı planlıyor. Söz konusu boru hattının 2019 sonunda tümüyle faaliyete geçmesi bekleniyor.

Öte yandan Türkiye’nin İsrail’den gaz almasına ilişkin görüşmeler de bir süredir devam ediyor ama bunlar muhtemelen sonuçsuz kalacak. İsrail Enerji Bakanı Yuval Steinitz 14 Ocak’ta İsrail’in birkaç ay içinde Mısır’a gaz vermeye başlayacağını söyledi. Reuters’in haberine göre Steinitz, İsrail’in Mısır’a yönelik yıllık gaz ihracatının 10 yılda 7 milyar metreküpe ulaşmasının beklendiğini belirtti. Bakanın tahminine göre gazın yarısı Mısır pazarında tüketilecek, yarısı da LNG olarak reeksport edilecek.

Steinitz bir başka açıklamasında da iki ülke arasında deniz altından boru hattı için görüşmeler yapıldığını belirtti. Yapımına önümüzdeki yıl başlanacak bu boru hattıyla İsrail’in Leviathan ve Tamar sahalarından çıkarılan gaz, sıvılaştırılmak ve reeksport edilmek üzere Mısır’ın LNG tesislerine ulaştırılacak.

İsrail’in mevcut gaz üretimi yılda 10.5 milyar metreküp seviyesinde. Bu rakamın 2020’de ikiye katlanması, 2021’de de 27 milyar metreküpe ulaşması bekleniyor.

Mısır’ın 19 Eylül’de Kıbrıs’la imzaladığı yeni anlaşmaya göre iki taraf arasında deniz altından döşenecek doğrudan boru hattıyla Kıbrıs’ın Afrodit sahasından çıkarılan gaz reeksport edilmek üzere Mısır’daki sıvılaştırma tesislerine taşınacak. Kıbrıs’ın 2022 yılına kadar Mısır’a yılda 700 milyon metreküp gaz pompalamaya başlaması bekleniyor.

Kalyubi’ye göre Avrupa şebekesinin en büyük bölümünü kontrol eden İtalya, gaz ihracatında DAGF üyelerinin ve özellikle Mısır’ın çıkış kapısı olacak. Kalyubi, 16 Ocak’ta katıldığı televizyon programında İtalya’nın gaz alımı açısından DAGF stratejisinde önemli rol oynayacağını, Avrupa pazarına gidecek gazın İtalya’nın 34 bin kilometrelik dev şebekesinden pompalanacağını anlattı.

Kalyubi’ye göre “Mısır, coğrafi konumu ve altyapısıyla açık bir enerji pazarı haline gelebilir. Akdeniz’deki DAGF ülkeleri ile Kuzey Afrika arasında yer alan Mısır, bu konumu sayesinde, iddialı gaz arama planlarıyla söz konusu ülkelerin enerji pazarlarına açılabilir.”