Irak’ın petrol ihracatında yeni hedef: Ürdün ve Suriye boru hatları

BAĞDAT — Ürettiği ham petrolün büyük bölümünü ihraç eden Irak, Körfez’de giderek artan gerilimlerden zarar görmemek için petrol ihraç kanallarını çoğaltmaya çalışıyor. 

Başbakan Adil Abdül Mehdi 9 Temmuz’daki basın toplantısında hükümetin Suriye ve Ürdün üzerinden yeni ihracat güzergâhları düşündüğünü, “Hürmüz Boğazı’nda cereyan eden olaylardan ve bunların Irak ekonomisine olası etkilerinden endişe duyduğunu” belirtti.

Irak geçtiğimiz ay günde ortalama 3.52 milyon varil petrol ihraç etti. Bu ihracat, Körfez kıyısında bulunan Basra üzerinden ve Kerkük’ten Türkiye’nin Ceyhan limanına uzanan boru hattından gerçekleşiyor.

Irak ve Ürdün şubat ayında Basra ile Ürdün’ün Akabe limanı arasında günde 2 milyon varil petrol taşıma kapasitesine sahip bir boru hattının yapımı için mutabakata varmıştı. 

Bağdat yönetiminin, sık sık saldırılara maruz kalan mevcut Türkiye hattının yerine de yeni bir boru hattını düşündüğü söyleniyor. 

Suriye güzergâhına gelince Petrol Bakanlığı Sözcüsü Asım Cihad Al-Monitor’a şöyle konuştu: “Bakanlık, Irak’tan başlayarak Suriye üzerinden Akdeniz’e ulaşacak bir petrol boru hattını değerlendiriyor. Hâlihazırda projenin ekonomik fizibilitesi, uygun coğrafi şartlar ve güvenlik koşulları inceleniyor.”

Sözcü bu fikrin ilk olarak 2004 yılında gündeme geldiğini ancak her iki ülkedeki olumsuz güvenlik koşulları nedeniyle sürüncemede kaldığını belirtti. 

Cihad, Ürdün hattına ilişkin ise şu bilgileri verdi: “Amman’la anlaşma sağlanmasının ardından proje Bakanlar Kurulu’nda oylandı. Akabe limanına her gün 1 milyon varil Irak petrolü ulaşacak. Boru hattını yapacak olan uluslararası şirketler ihraç edilen petrolden varil başına belli bir yüzde alacak. Hâlihazırda bu şirketlerin yatırım tekliflerini inceliyoruz.”

Neden Suriye ve Ürdün’ün seçildiği sorusuna ise Cihad şu yanıtı verdi: “Amaç, Irak’ın ihracat kanallarını çoğaltmak ve artan petrol üretimi için yeni pazarlar bulmak. Bunun Körfez’deki güvenlik durumuyla alakası yok. Zira boru hattının yapımı dört, beş yıl sürecek ve o saate kadar durum değişebilir.” 

Bu sözler, Hürmüz Boğazı’nda seyrüsefere yönelik tehditlerin arttığını söyleyen Abdül Mehdi’nin açıklamasıyla çelişiyor. İran defalarca boğazı kapatma tehdidinde bulundu. Dünyada üretilen ham petrolün üçte biri, Körfez’i Hint Okyanusu’na bağlayan Hürmüz Boğazı’ndan geçiyor. 

Mayısta BAE açıklarında seyreden Suudi petrol tankerleri saldırıya uğrarken, haziranda da Norveç tankerlerine Körfez’de benzer bir saldırı oldu. Washington’un bu saldırılardan İran’ı sorumlu tutması, bölgede tansiyonun daha da yükselebileceğine işaret ediyor. Bu gerilim neticesinde Hürmüz Boğazı’ndan petrol sevkiyatı kesintiye uğrayabilir. 

Suriye hattı gerçekleşirse bu, iki ülke arasındaki ikinci boru hattı olacak. Kerkük’ten Suriye’nin Akdeniz’deki Baniyas limanına uzanan eski boru hattı, Şam’ın 1980’de başlayan İran-Irak Savaşı’nda İran’ı desteklemesi üzerine kapatılmıştı. 2003’ten sonra sınırın iki tarafını da etkileyen istikrarsızlık yeni bir hattın yapımına izin vermedi. El Kaide ve İslam Devleti (İD) gibi terörist örgütler çöllük bölgelere hâkim oldular ve hâlâ da oluyorlar. 

Irak Petrol Bakanlığı’nın eski danışmanlarından petrol uzmanı Hamza El Cevahiri’ye göre “İngiltere’nin 4 Temmuz’da Suriye’ye giden bir İran tankerini Cebelitarık’ta alıkoyması üzerine İran, Suriye’ye petrol tedarik etmesi için Irak’a baskı uygulamaya başladı.”

Cebelitarık polisi alıkonulan gemide kapsamlı arama yapıldığını ve kaptanın tutuklandığını duyurmuştu. Geçtiğimiz hafta ise İngiltere, İran’ı bir İngiliz tankerinin Körfez’e girişini engellemeye çalışmakla suçladı.

Süveyş Kanalı’ndan geçmek istemeyen İran gemileri daha önce de Suriye’ye Cebelitarık üzerinden gitmişti. Süveyş Kanalı bölgesinde Suudi Arabistan’ın önemli yatırımları var.

Petrol ihracatına yönelik yaptırımlar İran’ın Beşar Esad rejimine yasal yollardan petrol ürünleri sağlamasını engelliyor ve kaçak yollara yöneltiyor. 

Irak parlamentosunun Petrol ve Enerji Komisyonu Başkanı Heybet El Halbusi, Al-Monitor’a yaptığı açıklamada Irak-Suriye boru hattı projesinin ayrıntılarına vakıf olmadıklarını, ilgili hükümet birimlerinden projenin amaçlarını öğrenmeye çalıştıklarını belirttikten sonra şöyle dedi: “Petrol ihraç kanalları çoğaltılarak Körfez’de çıkması beklenen çatışmadan doğacak zararlar azaltılabilir diye düşünüyoruz. Bu nedenle bu projeye prensip olarak olumlu bakıyoruz.” 

İran’ın hamleleri boru hattı projesiyle sınırlı değil. Bir diğer projeyle İran’ın İmam Humeyni limanı ile Suriye’nin Lazkiye limanı arasında Irak üzerinden bir demiryolu hattının kurulması öngörülüyor. Ancak uluslararası yaptırımlar bu projeleri de hedef alabilir ve İran’ın ekonomik kuşatmayı kırması engellenebilir.