İsrail ve Mısır arasında enerji bağları sıkılaşıyor

Mısır Cumhurbaşkanı Abdül Fettah El Sisi Kahire’de 14 Şubat’ta düzenlenen bölgesel enerji konferansına geldiğinde hemen kendisine ayrılan koltuğa geçmedi. Tekerlekli sandalyede oturan İsrail Enerji Bakanı Karin Elharrar’ın yanına gitti ve katılımı için teşekkür etti.

Sisi'nin bu hareketi dostça bir jestin ötesindeydi. Mısır giderek İsrail’e karşı tavrını değiştiriyor, ikili ekonomik ve ticari ilişkileri artırmaya çalışıyor.

Bu yeni yaklaşımın bir nedeni, İsrail-Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ilişkilerinde kaydedilen olağanüstü başarı. 2020’deki Abraham Anlaşmaları’ndan sonra iki ülke arasında bir dizi ticari ve finansal anlaşma imzalandı. İsrail Arap dünyasıyla ilişkilerini geliştirirken Mısır buna duyarsız kalamaz. Dahası, Mısır’daki insan hakları ihlallerini eleştiren Washington nezdinde İsrail’in Mısır’a yardımcı olacağı umut ediliyor. 

İsrail-Mısır ilişkilerinin son 10 yılda en çok gelişme kaydettiği alanlardan biri enerji. İki ülke arasında boru hatları döşendi, alım-satım anlaşmaları imzalanıp hayata geçirildi. 

Bu işbirliği Ürdün’ü de kapsayacak şekilde genişlemiş durumda. Kahire’deki etkinlikte, İsrail’in Leviathan gaz sahasının yaklaşık yüzde 40’ının ve Tamar sahasının yaklaşık yüzde 25’inin sahibi olan Chevron ile bu iki sahadan Mısır’a gaz taşıyacak olan Ürdün’ün boru hattı şirketi Fecr arasında anlaşma imzalandı. 

İsrail 2016 tarihli anlaşma uyarınca Ürdünlü şirkete Arap Doğalgaz Boru Hattı üzerinden gaz satıyor. Ürdün Nehri üzerindeki Şeyh Hüseyin Köprüsü’nden başlayan hat, Ürdün’ü kuzeyden güneye kat ederek Akabe’ye ulaşıyor ve buradan Akabe Körfezi üzerinden Mısır’a uzanıyor. 

Yeni anlaşmanın imza törenine Mısır Petrol ve Doğal Kaynaklar Bakanı Tarık El Molla, Chevron’un Başkan Yardımcısı Clay Neff, İsrailli enerji şirketi Delek Drilling’in genel müdürü Yossi Abu ve Fecr Başkanı Fuad Reşad Abbas katıldı.

Anlaşma aslında daha önce Dolphin Energy ile Mısır’da imzalanan anlaşmanın uzantısı niteliğinde. 2018 tarihli o anlaşmada satış hedefleri belirlenmiş ve bunların artırılabileceği belirtilmişi. Ancak İsrail’in gaz iletim sistemi aşırı yüklenmiş durumda ve bu da gazın Şeyh Hüseyin Köprüsü’nde Ürdün hattına aktarılmasında sıkışıklık yaratıyor. Boru hattı hâlihazırda yarı kapasitede çalışıyor. 

Aşkelon’dan El Ariş’e uzanan hat şu an yılda 3,5 milyar metreküp gaz taşıyor ve bununla Mısır’a satılan toplam miktar yılda 5,5 milyar metreküpe ulaşıyor. Dolphin Energy gazı Mısır sanayisi ile enerji pazarına veriyor, ayrıca Akdeniz kıyısındaki sıvılaştırma tesislerine gaz ulaştırıyor ve buradan da Avrupa’ya sevkiyat yapılıyor.

Kahire’de imzalanan anlaşmaya göre Mısır’a Leviathan ve Tamar sahalarından yılda 2 milyar metreküp gaz verilecek. 

Rusya-Ukrayna çatışmasıyla Avrupa’nın Rusya’ya bağımlılığını azaltma çabaları artarken İsrail gazına talebin de artması bekleniyor. İsrail Enerji Bakanlığı’nın tahminine göre ilave gaz ihracatı vergi ve imtiyaz gelirlerini yılda en az 100 milyon şekel arttıracak. Gaz üreticisi şirketler Mısır’ın ödediği fiyatı gizli tutuyor.

Son anlaşmanın jeostratejik önemi ise İsrail açısından her türlü maddi kazancın ötesinde. Anlaşma üç katılımcı ülkenin mutabakatı ve varlık fonu üzerinden Tamar’da hissedar olan BAE’nin dolaylı onayı ile gerçekleşti. Mısır’ı, doğal gaz ihtiyacının yanı sıra İsrail’le ekonomik ilişkileri geliştirme arzusu motive etti. Ürdün’e gelince, içeride hem İsrail’den gaz alımına hem de İsrail’le yakın zamanda imzalanan “enerji karşılığı su” anlaşmasına muhalefet olduğu için pürüz çıkması bekleniyordu. Ancak kendileri de yarar sağlayacak olan Ürdünlülerden itiraz gelmedi.

İsrail bölgede artık yalnız bir ada değil. Ticari mal taşıyan BAE ve Ürdün TIR’ları Ürdün ve Suudi Arabistan’dan geçerek İsrail ile BAE arasında mekik dokuyor. İsrail’den gelen su Ürdün’deki tarım arazilerini suluyor. İsrail gazı Ürdün ve Mısır’da ışıkların yanmasını sağlıyor.

Lübnan’daki ekonomik bunalım ve enerji krizi, bu ülkeye de Mısır’dan Ürdün ve Suriye üzerinden gaz verilmesini gündeme getirdi. İran’dan kaçak getirilen petrole bel bağlayan Lübnan’ın bu bağımlılığını azaltması isteniyor. Hizbullah ülke içindeki güç ve nüfuzunu artırmak için enerji sektörünü de kullanıyor. 

Anlaşma sağlandığına dair bugüne dek resmi bir açıklama yapılmış değil ancak böyle bir mutabakatta Lübnan’a gazı teknik olarak Mısır verecek fakat gaz yine İsrail’den, Mısır’a gaz taşıyan Ürdün hattından gelecek.

Al-Monitor’a konuşan projeye vakıf bir kaynak, Lübnan’a ulaşan gazın moleküllerinin mavi-beyaz olup olmadığını, üzerlerinde Davud’un Yıldızı bulunup bulunmadığını kimse kontrol etmeyecek dedi, bu tip kaygıların Lübnan’ın İsrail gazıyla Beyrut’u aydınlatmasına engel olmayacağını vurguladı.