Hamas için seçim zamanı: Mısır mı İran mı?

Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye Mısır istihbaratı ile Hamas-İsrail düzenlemesine ilişkin görüşmeler yapmak üzere 1 Aralık’ta Kahire’ye gitmişti. Bu ziyaret sırasında Mısır tarafı Haniye’nin Müslüman ülkeleri ziyaret etme talebine İran’a gitmemesi koşuluyla onay verdi. Haniye mevcut görevine seçildiği 2017 yazından beri Gazze’ye adeta hapsedilmişti çünkü Mısır, Refah Sınır Kapısı’ndan geçmesine izin vermiyordu. Haniye İran koşulunu kabul ederek Gazze’den çıkabildi. 

Haniye bu çıkış iznini, Hamas’a para toplamakta en az Musa Ebu Marzuk kadar becerikli olduğunu göstermek için kullanacaktı. Hamas’ın en hünerli yöneticilerinden biri olan Ebu Marzuk’un, dünyanın dört bir yanındaki İslami kuruluşlardan para toplama konusunda rekoru elinde tuttuğuna inanılıyor. Haniye Endonezya’ya kadar gitmeyi düşünüyordu. Mısır ise “çıkış vizesi” jesti ise Hamas’la İsrail arasında uzun vadeli bir düzenleme sağlanmasına katkı yapacak olumlu bir iklim yaratmak istiyordu. 

Haniye böylece bir dizi ülkeye gitti. Görüştüğü isimler arasında Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Gazze’nin en cömert destekçisi olan Katar Emiri Tamim Bin Hamad El Sani vardı. Haniye’nin seyahat programı sona yaklaşırken, ABD 3 Ocak’ta İran Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’yi öldürdü. Haniye risk almaya karar verdi ve Tahran’a giderek cenazeye katıldı, hatta törende konuşma yaptı. Mısır tarafı doğal olarak öfkelendi ve hemen yaptırım uyguladı: Mısır’dan Gazze’ye giden tüp gazın fiyatı yükseldi. Ancak bunun sadece başlangıç olduğu anlaşılıyor.

Hamas’tan bir siyasi kaynak Haniye’nin başka seçeneği olmadığını savunarak, “Suikast haberi gelir gelmez ABD’nin bu vahşi saldırısından dolayı üzüntü ve öfkesini bildirmek üzere doğru kararı aldı” dedi. Al-Monitor’a konuşan kaynak, ziyaretin Mısır’la ilişkilerde yarattığı krizin ciddiyetini azımsamaya çalıştı. 

Al-Monitor’un görüştüğü İsrailli bir güvenlik kaynağı ise düzenlemeye ilişkin görüşmeler en kritik aşamadayken İsrail’in bundan sonraki adımlarını Haniye’nin İran’a açıkça destek verdiği gerçeğine göre atması gerektiğini söyledi. 

İsrail Hamas’la şu ana kadar sağladığı mutabakatlardan cayar mı? Bunu söylemek için henüz erken. Her hâlükârda, Hamaslı bir yöneticinin Tahran’a gitmesi ve bir numaralı teröristin cenazesinde konuşma yapması, İsrail diplomasi ve güvenlik teşkilatının düzenlemeyi halka “satmasını” zorlaştıracak. 

Haniye Mısır açısından “istenmeyen adam” hâline geldi. Verdiği sözü tutmadı ve Hamas’ın tepe yöneticilerinden biri olarak İran’a sadakat duyduğunu ortaya koydu. Görünen o ki Mısır’ı hoşnut etmek, Cumhurbaşkanı Abdül Fettah El Sisi’nin gönlünü almak için yıllardır harcanan emek Haniye tarafından bir çırpıda heba edildi. 

Aralarında Haniye’nin de olduğu Hamas yöneticileri Mısır’la yakınlık kurmak için son yıllarda büyük çaba sarf ettiler. Hamas zamanında “şeytan” addettiği Muhammed Dahlan’la bile ittifak yaptı ve Sisi’yle dost olan Dahlan’ı Mısır’la ilişkilerde yardımcı olmaya ikna etti. Dahası, aynı kökenden geldikleri halde Sisi’nin nefret ettiği Müslüman Kardeşler’le bağlarını kestiğini açıklayarak herkesi şaşırttı. 

Hamas’ın kurucusu Şeyh Ahmed Yasin, Hamas’ın öncülü olan İslam Merkezi’ni Müslüman Kardeşler’in Filistin kolu olarak kurmuştu. Ancak Yasin Mısır’ın bölgesel önemini her zaman kavradı ve İslam Devrimi’ne duyduğu hayranlığa rağmen İran’a doğrudan destek vermekten kaçındı. 

Haniye’nin İran ziyaretine Mısır’ın nasıl tepki vereceği merakla bekleniyor. Uzun vadede Mısır’ın niyeti, Hamas’ın en önemli organları Şura Konseyi ve Siyasi Büro’ya üye seçmek için bu yıl başlayacak ve bir sene sürecek olan süreci etkilemek. Seçim süreci tamamen kapalı. Hamas’ın İsrail suikastlarından korktuğu yeraltı günlerinden kalma bu uygulamada oy kullanan delegelerin kimlikleri bile gizli tutuluyor. 

İsrailli gazeteci Gal Berger’in 26 Aralık tarihli haberine göre Siyasi Büro’nun bir önceki başkanı Halid Meşal eski görevine aday olmayı düşünüyor. Mısır Meşal’i bir baş belası, hasımları Katar ve Türkiye’nin kuklası olarak görüyor. Kahire’nin “düşman listesine” şimdi Haniye de eklenmiş durumda. 

İran ile Mısır arasında kalan Hamas’ın bu sıkışma durumunu kavrayabilen tek yönetici, hareketin Gazze lideri Yahya Senvar. Yasin’in öğrencisi olan ve silahlı kanadın kurulmasında yer alan Senvar, tüm yumurtaları aynı sepete koymamak gerektiğini biliyor. İran dost olsa da uzakta, Mısır ise yakında. Kahire’nin uygulayacağı yaptırımlar Gazze’nin nefesini kesebilir. Senvar, Hamas’ın ayakta kalmasını sağlamak için Sisi’nin gönlünü almak, Mısır’ı İsrail’le ilişkilerde arabulucu yapmak için harcanan bunca çabanın ardından Sisi’yi kızdırmamak gerektiğini biliyor. 

İsrailli güvenlik kaynağına göre Mısır Haniye’ye siyaseten zarar verme imkânına sahip: Mısır Haniye’nin Gazze’den çıkışını zorlaştırmakla kalmayacak, Refah Sınır Kapısı artık Hamas’a kolay kolay açılmayacak. Mısır bu durumdan Haniye ile İran ve Türkiye yanlısı kanadın sorumlu olduğu, bunların diplomatik muhakemeden yoksun olduğu ve Gazze’yi yönetme sorumluluğunu kavrayamadığı mesajını verecek. Hamas’ın şunu anlaması sağlanacak: Hareket ayakta kalmak istiyorsa müstakbel yönetim doğru tarafı seçmeli, yani İran’dan vazgeçip tercihini Mısır’dan yana yapmalı. 

Bu yöntem sonuç verir mi? Hamas kuruluşundan bu yana başarılı ve kalıcı bir hareket olmak istediğini ortaya koyuyor. Koşullara ve ihtiyaçlara göre ufuk değiştiriyor, katı ideolojisini bile törpüleyebiliyor. Dolayısıyla ileriki günlerde Şura Konseyi’ne aday olanlar, Gazze’nin oksijen tüpünün Mısır tarafından kontrol edildiğini, Mısır’la zıtlaşmamak gerektiğini bilecek.