Wagner meselesi Libyalı grupları nasıl etkileyecek?

Wagner'in Kremlin'e alenen başkaldırmasıyla Rusya’da yaşanan gelişmeler, Wagner’in son on yılda ciddi yatırım yaptığı bir savaş alanı olan Libya'daki operasyonlarının nasıl etkileneceğine dair yoğun tartışmalar başlattı.

İsyandan yaklaşık bir hafta sonra Libya’nın doğusunda Wagner'i hedef alan esrarengiz insansız hava aracı saldırısı, bu tartışmaları iyice yoğunlaştırdı. 

Wagner'in Libya’daki faaliyetlerine birinci elden vakıf olan doğu Libyalı askeri ve güvenlik kaynakların Al-Monitor'a verdiği bilgiye göre Rusya'daki gelişmelerin ardından Wagner'in bölgedeki faaliyetleri veya hareketlerinde olağandışı bir durum olmadı. Ancak görünen o ki Wagner'in bundan sonra nasıl hareket edebileceği sorusu, doğu Libya'daki askeri ve sivil yöneticiler arasında belli bir tedirginlik yaratmış durumda. Gündeme gelen sorulardan biri şu: Wagner ve yöneticileri Rus ordusu ve Kremlin'e bu şekilde başkaldırabiliyorlarsa Libya gibi bir yerde neler yapabilirler?

Libya Ulusal Ordusu (LUO) Wagner'in Libya'dan gönderilmesini görüşmeye zaten istekli görünüyordu. Bu konuda ABD ile üst düzey diyaloga girmiş olması, bu eğilimini daha da belirgin kılıyor. ABD Dışişleri Bakanlığı’nın Yakın Doğu’dan sorumlu Müsteşar Yardımcısı Barbara Leaf geçtiğimiz mart ayında Bingazi’yi ziyaret ettiğinde LUO yöneticileri belli koşulların karşılanması hâlinde Wagner'in çekilmesini görüşmeye açık olduklarını ortaya koydular. En önemlisi, batı Libya'daki Türk varlığını tehdit olarak gören LUO, Batılı ülkelerin askeri ve güvenlik işbirliğini artırmasını, Wagner tarafından sağlanan ekipmanı ikame edebilecek gelişmiş hava savunma sistemleri ve silah temin etmesini istedi. 

LUO'ya yakın kaynakların iddiasına göre LUO komutanları, ABD ile işbirliği hâlinde Wagner'i tek taraflı olarak Libya'dan çıkarmaya yönelik herhangi bir girişime karşı Wagner yöneticileri tarafından uyarıldı. Böyle bir adımın "sonuçları" olacağına dair Wagner'in tehditte bulunduğu iddia ediliyor. Bu iddialar bağımsız olarak doğrulanmamış olsa da Libya'daki durumun ne denli karmaşık ve hassas olduğunu gösteriyor. Rusya ve NATO gibi iki güçlü dış aktörün arasında sıkışan LUO’nun sonuçta hangi tarafı seçeceği belirsiz. 

LUO ayrıca kontrol ettiği bölgelerde Wagner güçlerinin isyan çıkarma ihtimalinden kaygı duyuyor. Bu kaygının nedeni, Wagner'in LUO komuta yapısından bağımsız hareket ettiği gerçeğidir. Wagner’in LUO’ya karşı tavır alması hâlinde LUO’nun nasıl tepki vereceği de belirsiz.

LUO’nun bir diğer kaygısı, Wagner'in kendisine danışmadan gelişmiş silah sistemleri getirme ihtimali. LUO Wagner'in silah teminini durdurmak veya kontrol etmek zorunda kalırsa böyle bir ihtimal onu zor durumda bırakabilir. Böyle bir durumun sonuçları Libya'nın ve bölgenin geleceği bakımından ciddi etkiler doğurur. LUO Wagner'i kontrol etmeyi başarırsa bu, Rusya için büyük bir zafer, NATO için olumsuz bir gelişme olur. Wagner’in başkaldırması veya isyan çıkarması ise Libya'daki istikrarsızlığı artırabilir, hatta iç savaşa yol açabilir.

Ancak belirtmek gerekir ki Wagner'in Libya’daki rolü, savaşın Nisan 2020'de son bulmasından bu yana zaten önemli bir tartışma konusuydu. Özellikle Birleşik Arap Emirlikleri’nin Libya’daki Wagner operasyonlarına mali desteği kesmesinin ardından Halife Hafter liderliğindeki LUO’yu destekleyen Wagner'in nasıl finanse edildiği sorusu, bu tartışmanın en ilginç boyutlarından biri. Görünen o ki Rusya'nın yardımları bir yana Wagner'in Libya’daki faaliyetlerini finanse etme sorumluluğu, LUO ve doğu Libya'daki makamlar tarafından üstlenilmiş durumda. 

Son derece önemli bir boyut daha var: Wagner birimleri Afrika kıtasında, özellikle Libya'da çeşitli yasadışı ticari faaliyetlerde yoğun şekilde yer alıyor. Altın dâhil değerli metal madenciliği, insan kaçakçılığı, silah, yakıt ve uyuşturucu kaçakçılığını içeren operasyonların organizasyonu, bu faaliyetler arasında yer alıyor.

Wagner'in Libya'daki varlığı, ABD ve Batılı müttefikleri için büyük önem arz ediyor ve Libya’yla ilgili gündemlerinin üst sıralarında yer alıyor. Bunun altını çizen önemli bir örnek, CIA Direktörü William Burns'ın ocaktaki Libya ziyaretiydi. Burns’ın Hafter dâhil olmak üzere kilit Libyalı aktörlerle yaptığı kapsamlı görüşmelerde başlıca gündem maddesi Wagner idi. Wagner'in finansmanına odaklanan görüşmelere Wagner’le her türlü işbirliğine karşı açık ve sert bir uyarı eşlik etti. ABD'nin 26 Ocak'ta Wagner Grubu’nu “önemli bir uluslararası suç örgütü” olarak sınıflandırarak baskıyı arttırma sinyali verdiği anımsandığında bu uyarının ağırlığı daha da artıyor. 

Wagner Trablus hükümetinin hedefinde mi?

Rusya'daki son gelişmeler, Libya genelindeki çatışmayı da ciddi ölçüde etkileme potansiyeline sahip. En muhtemel sonuç, mevcut çatışma dinamikleri üzerinde olur ve Trablus’taki Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) LUO’yu sıkıştırmak için Wagner meselesini kullanabilir. 

Örneğin 30 Haziran sabahının erken saatlerinde UBH Savunma Bakanlığı’ndan bir kaynak, medya kuruluşlarına, UBH’nin Türk insansız hava araçları ile Wagner'in silah ve savaşçı nakletmek için kullandığı El Hadim ve El Haruba hava üslerini vurduğu bilgisini sızdırdı. LUO kaynakları ise bu iddianın doğru olmadığını, UBH’nin uzun zamandır doğu ve güneyde LUO kontrolündeki petrol tesislerine saldırmayı planladığını ve bu saldırı öncesinde LUO güçlerinin moralini bozmak için bu tür haberler sızdırdığını belirttiler. 

İddiaların doğruluğu halen araştırılıyor ama bu haberler, Wagner meselesinin Libya’daki durumu daha da istikrarsızlaştırma potansiyeline ışık tutuyor. UBH gerçekten de Wagner'i hedef aldıysa bu, taraflar arasında gerilimin artmasına, hatta açık çatışmaya yol açabilir. Öte yandan, LUO’nun haberleri yalanlaması da Wagner meselesinin kendi morallerini ve desteklerini etkilemesinden kaygı duyduklarını düşündürüyor.

Libya'nın karmaşık ve devingen koşullarında Rusya'daki son gelişmelerin buraya nasıl yansıyacağını tahmin etmek zor. Ancak Wagner meselesinin Libya’daki çatışmayı ciddi şekilde etkileme potansiyeli taşıdığı, istikrarsızlığı arttırabileceği aşikâr. 

Wagner tasfiye edilirse Libya'da faaliyet gösterme ve çatışma dinamiklerini etkileme kabiliyeti büyük bir darbe alır. Ancak dağıtılmazsa veya Rus ordusuna entegre edilmezse Rus hükümetinden daha da bağımsız hâle gelebilir ve kendi başına daha agresif hareket edebilir.