Memos 
Live events & webinars 
Trend Reports
Suriye’nin kuzeydoğusunda Kürt önderliğindeki Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG) kontrol ettiği bölgeler ile hükümet kontrolündeki bölgeler arasında kaçak petrol ticaretinin güzergâhında yer alan Fırat Nehri’nin kıyılarında siyah petrol birikintileri oluşmaya başladı.
Batı Asya’nın en uzun nehri ve bir zamanlar Suriye’nin Cezire bölgesinin ana içme suyu kaynağı olan Fırat, giderek artan kirlenme oranıyla ciddi bir felaketle karşı karşıya. Türkiye’den doğan ve sınırdaki Cerablus kentinden Suriye’ye geçen Fırat Nehri, Rakka ve Deyrizor üzerinden Suriye’nin doğu sınırındaki El Bukemal’e ulaşıyor ve buradan Irak’a geçiyor.
Suriye topraklarında 610 kilometre kat eden Fırat’ın maruz kaldığı kirlenme birkaç sebebe dayanıyor. Silahlı örgütlerin etkili olduğu kuzeydoğu Suriye’de istikrarsızlık sürüyor, yaşam koşulları ve kamusal hizmetler giderek kötüleşiyor.
SDG kontrolündeki bölgelerde Fırat’ın kıyılarında son zamanlarda siyah birikintiler dikkat çekiyor. Bunlar, petrol türevlerinin kaçak ticareti sırasında oluşan sızıntıların sonucu. Bu güzergâhlardan nehrin karşı kıyısındaki hükümet kontrolündeki bölgelere son derece iptidai yöntemlerle kaçak akaryakıt taşınıyor. Ayrıca SDG güçleri karşı kıyıya uzanan petrol borularını sık sık hedef alıyor.
Bunların neticesinde oluşan su kirlenmesi toplu balık ölümlerine, çevrede yaşayan başka hayvanların ölümüne neden oluyor.
Deyrizor’un doğu kırsalından bir sağlık çalışanı adının açıklanmaması kaydıyla Al-Monitor’a şöyle konuştu: “Fırat Nehri’ne büyük miktarlarda petrol türevinin sızması, yerel halkın yaşamını doğrudan tehdit ediyor, bilhassa içme suyu ve tarımsal sulama için Fırat’a bağımlı olanları. Özellikle çocuklar, yaşlılar ve kronik hastalar arasında zehirlenme vakaları yaşandı. Hepatit, şark çıbanı gibi bulaşıcı hastalıkların yayılması da cabası.”
Fırat suyunun kirlenmesi sonucu pek çok kişide zehirlenme belirtileri görüldüğünü belirten sağlık çalışanı şöyle devam etti: “Bu belirtiler yüksek ateş, kronik ishal, karın ve mide ağrıları ve özellikle çocuklarda iç enfeksiyonlar. Durum o hâle geldi ki bölgedeki doktorlar ve sağlık yöneticileri, musluklara bez bağlanması, ardından suyun kaynatılması ve temiz, sterilize kaplarda soğutulduktan sonra içilmesi konusunda halka telkinde bulundular.”
Kaynağa göre Fırat suyunun kirlenmesi dışında petrolün iptidai yöntemlerle rafine edilmesinden oluşan gazlar havayı kirletiyor ve bunun sonucunda kanser, solunum ve sindirim hastalıklarının yanı sıra erken doğumlar, düşükler ve bebeklerde doğum bozuklukları yaygınlaşıyor.
Deyrizor vilayetinin doğusundaki Şuheyl kasabasında yaşayan Muhammed Taha Al-Monitor’a şunları aktardı: “Bu siyah petrol tabakaları bölgedeki insanları ve yaban hayatını artık doğrudan etkiliyor. Büyük miktarlarda balık ve Fırat kıyılarında yaşayan kuşlar telef oluyor. Kirlilik, nehir yatağında yetişen ve pek çok yabani ve besi hayvanın yediği ot ve bitkilere de bulaşmış durumda. Üstelik tüm bunlar, yağışların azaldığı ve nehirdeki su seviyesinin düştüğü bir dönemde yaşanıyor, ayrıca kanalizasyon da doğrudan nehre akıyor.”
Taha, içme suyunun sterilize edilmediğini çünkü bölgeyi yöneten Kürt önderliğindeki fiili özerk idareye bağlı kurumların su arıtma tesislerinde yeterince bakım yapmadığını öne sürdü.
Petrol sızıntılarının başlıca sorumlusu olarak Suriye hükümetine petrol ürünleri satan kaçakçıların vurdumduymazlığı ve para hırsını gören Taha, “SDG, bölge ile rejim tarafı arasındaki petrol borularını keserek ve kaçakçıların kullandığı salları yakarak bu kaçak ticareti hemen durdurabilir. Ama bunu yapmıyorlar çünkü bazı SDG liderleri de kaçak ticaretin içinde” diye konuştu.
Taha’ya göre Deyrizor’un doğusundaki köy ve kasabaların halkı kaçak ticareti durdurmak için hemen harekete geçmeli ve Fırat’ın sularını temizlemek, siyah petrol tabakalarını oradan kaldırmak, bölgedeki su arıtma tesislerini ıslah etmek için uluslararası örgütlerin yardımıyla bir kampanya başlatmalı.
Deyrizor’un şehir merkezi ile kuzey, batı ve güney kırsallarının bazı kısımları Suriye hükümetinin kontrolünde. Vilayetin Cezire bölgesi olarak bilinen doğusuna ise SDG hâkim. SDG güçleri zaman zaman kaçakçılık güzergâhlarına baskınlar düzenliyor. Bu baskınlarda pek çok zaman kaçakçılarla çatışmalar çıkıyor ve hasar gören tankerlerinden büyük miktarlarda akaryakıt dökülüyor.
Suriye’nin doğusunu izleyen El Şark Haber sitesinde çalışan gazeteci Muhammed El Hammadi’ye göre “Fırat’ın doğusundaki petrol işleri SDG’nin denetimi altında gerçekleşiyor. SDG kaçakçılardan para alıyor ve onların nehirdeki bazı geçiş noktalarından geçmesini kolaylaştırıyor. Bu noktaları, SDG yöneticileri ve rejim subayları kontrol ediyor.”
Al-Monitor’a konuşan Hammadi, kaçak ticarette kullanılan geçiş noktalarını şöyle sıraladı: Hükümet kontrolündeki Muhasan kasabasının karşısında bulunan SDG kontrolündeki Cedid Akidat, El Tub köyünün karşısındaki Cedid Bakara, El Bulel kasabasının karşısındaki Subha, Salo kasabasının karşısındaki El Buseyra; Bukris kasabasının karşısındaki Şuheyl, El Meyadin kentinin karşısındaki El Hevac, Mahkan ve El Meyadin’in karşısındaki Diban, El Kuriye kentinin karşısındaki El Tayana, El Aşara kentinin karşısındaki Derinc ve Subeyhan kasabasının karşısındaki El Cursi.
Suriye İnsan Hakları Ağı Başkanı Fadıl Abdül Gani kaçakçılara yardım etmekle itham edilen SDG’yi, petrol sızıntılarıyla Fırat’ın kirlenmesinden etkilenen insanların yaşamını umursamamakla eleştirdi.
Abdül Gani Al-Monitor’a şöyle konuştu: “SDG petrol gelirlerini bölgeye hizmet sağlamak için kullanmıyor. Bunun suçlusu, SDG’ye verdiği destekten dolayı [ABD önderliğindeki] uluslararası koalisyondur. Koalisyon, bölgedeki ihlalleri nedeniyle SDG’ye hesap sormalıdır.”
