Suriyeli mülteciler Türkiye kontrolündeki bölgelere dönmekte neden isteksiz?

HALEP, Suriye — Kuzeydoğu Suriye’nin Haseke vilayetindeki Resulayn kentinde yerinden edilmiş insanlara yardım eden birim, Türkiye’deki Suriyeli mültecilerin dönüşüne destek olabileceğini açıkladı. 

Söz konusu bölge, Türkiye’nin 9 Ekim’de başlattığı Barış Pınarı Harekâtı’yla Türk ordusu ile Özgür Suriye Ordusu’nun (ÖSO) oluşturduğu Suriye Milli Ordusu’nun (SMO) kontrolüne girdi. 

Toplumsal Barış ve Yerinden Edilmiş Kişiler Müdürlüğü yetkilisi Abdülkerim Muhammed Al-Monitor’a şöyle konuştu: “Resulayn’a dönen mültecilere yerel meclis üzerinden gerekli hizmetleri sağlamaya çalışıyoruz. Türkiye’nin Urfa ilinde, diğer illerde bulunan Suriyelilere ücretsiz ulaşım sağlamak da buna dâhil. Ancak mültecilerin duyurularda belirtilen nokta ve saatlerde toplanması gerekiyor.”

Muhammed şöyle devam etti: “Dönmek isteyen mültecilere peş peşe seferler sağlanacak. 10 Ocak’ta Resulayn’a yüzlerce mülteci taşındı. Dönüş yapanlara ilişkin kesin bir sayı henüz yok zira peyderpey taşınacak başka gruplar var. Dönmek isteyenlere kapı açık. Girişler Tel Abyad kapısından Resulayn bölgesine yapılacak. Mülteciler oradan kendi köylerine, evlerine dönebilir. Mültecilerin Türkiye’den dönüşü için herhangi bir koşul yok. Sadece Rakka vilayetindeki Tel Abyad sınır kapısından geçebilmeleri için Urfa ilindeki Göç İdaresi’nden izin almış olmaları lazım.”

Dönüşlerin Resulayn bölgesiyle sınırlı olmadığını, mültecilerin Tel Abyad’a da dönebildiğini vurgulayan Muhammed, sözlerini şöyle sürdürdü: “Bu iki bölge, Barış Pınarı Harekâtı kapsamında SMO ve Türk ordusu tarafından kurtarıldı. 2020’de çok sayıda mültecinin döneceğine inanıyoruz. Bölge istikrara kavuşma yolunda ilerliyor, biz de çeşitli alanlarda olabildiğince çok insana hizmet verebilmek için gayretlerimizi artırıyoruz.”

Urfa’da yaşayan ama henüz dönmeyi düşünmeyen Suriyeli sığınmacı Muhammed El Salim Al-Monitor’a şöyle konuştu: “Resulayn’daki evime dönmeyi gerçekten istiyorum ama yaşam koşulları çok zor. Bölgede su ve elektrik gibi temel hizmetler eksik. Bu, bölge kurtarıldığından beri böyle. Yakıt ve gıda teminindeki sıkıntılardan bahsetmiyorum bile. Ayrıca iş imkânları yok. Hizmetler sağlandığında, yaşam koşulları iyileştiğinde dönmeyi düşünebilirim.”

Resulayn kentinde yaşayan gazeteci Ali Ahmed de benzer sıkıntılardan bahsetti: “Tel Abyad ve Resulayn bölgelerinde hayatın normale dönebilmesi için pek çok temel hizmete, güvenlik çalışmalarına acil ihtiyaç var. Bazı kamusal hizmet tesislerinin onarılması lazım ve bu da zaman ve kesintisiz çaba gerektiriyor.” 

Tel Abyad ile Resulayn arasında sık sık seyahat eden bir aktivist ise “Barış Pınarı bölgesindeki yerel meclisler yaşam koşullarını iyileştirmek için kesintisiz şekilde hizmet sağlamaya çalışıyorlar. Pek çok okul ve fırın açılmış durumda” diye konuştu. 

Ebu El Kerim El Halebi adını kullanan aktivist şöyle devam etti: “Pek çok hastane yeniden faaliyete geçti. Belediyeler yolları temizliyor. Çoğu köy ve kasabada evlere tekrar su verilmeye başlandı. Tüm bunlar mültecilerin dönüşünü teşvik etmekte faydalı olacak. Ancak mülteciler dönüşü düşünmek için bölgede istikrar ve güvenliğin tam anlamıyla sağlanmasını, iş imkânlarının artmasını bekliyorlar.” 

Tel Abyad yerel meclisinin başkanı Vail El Hamdo Al-Monitor’a yaptığı açıklamada meclisin ve yerinden edilmiş insanlardan sorumlu birimin kente ve civar köylere dönmek isteyenlere “gerekli tüm hizmetleri” sunduğunu belirtti. Hamdo’ya göre “Geri gelenler çoğunlukla Tel Abyad kentinden. Bunların bir kısmı iş aramak için Türkiye’ye gitmişlerdi bir kısmı da Suriye Demokratik Güçleri kontrolünde yaşanan güvenlik sorunlarından kaçmışlardı.” ABD tarafından desteklenen Kürt ağırlıklı Suriye Demokratik Güçleri (SDG), Suriye’de özerk bir Kürt idaresi oluşturmaya çalıştı.

Dönüşlerin şu an beklenenden az olduğunu söyleyen Hamdo, “Pek çok insan Türkiye’de okullara, işlere bağlanmış durumda. Önümüzdeki aylarda, özellikle yaz aylarında Barış Pınarı bölgesine dönüşler artacaktır” dedi.

Tel Abyad yerel meclisinin medya sorumlusu Emin El Abd da SMO kontrolündeki bölgelere yüzlerce mültecinin dönüş yaptığını ancak sıkıntı yaratan pek çok faktör olduğunu vurguladı: “Yerel konsey hizmet tesislerinin onarımına yönelik yıllık plan yaptı. Ancak bu süreçte bazı engeller söz konusu. Zira bölge, SMO tarafından kurtarılan diğer bölgelerden kopuk. Ayrıca SDG’nin eylemleri ve terörist saldırılar güvenlik koşullarını bozuyor, insanları panik ve korkuya sevk ediyor.”

Geçtiğimiz günlerde Tel Abyad’a yakın Sülük kasabasındaki ÖSO karargâhı bombalı araç saldırısının hedefi oldu. Saldırı, ÖSO ve Türkiye ordusundan yedi can kaybına neden oldu. Halebi, SMO liderlerinden saldırıdan SDG’nin sorumlu olduğu yönünde bilgi aldığını belirtti. 

Al-Monitor’a konuşan SMO medya koordinatörü Yahya Mayo ise “Türkiye hükümeti ülkesinde yaşayan Suriyelileri Barış Pınarı bölgesine dönmeye teşvik ediyor ve bu doğrultuda tüm hizmetlere destek veriyor, yerel meclislerle işbirliği yapıyor” dedi. 

Tel Abyad ve Resulayn bölgelerine mülteci dönüşünü engelleyen başka sorunlar da var. Bunların başında SMO ve ÖSO unsurlarının yağma ve ev yakma gibi ihlalleri geliyor. 

1 Ocak’ta ÖSO’ya bağlı El Macid Birliği militanlarının Tel Abyad’da Ammar El Hacı isimli vatandaşı arabasının anahtarını vermediği için öldürdükleri bildirildi. Haberlere göre arabasıyla giderken durdurulan Hacı, anahtarı vermek istemeyince militanlardan biri sert bir objeyle kafasına vurarak ölümüne neden oldu. Olayın duyulması üzerine onlarca insan SMO’nun ihlallerini protesto etti, SMO polis binasının önünde toplanarak katilin tutuklanmasını istediler.