Memos 
Live events & webinars 
Trend Reports
Depremin ardından devreye giren insani yardım diplomasisi, İslamcıların “Ancak Müslümanlar kardeştir” şiarı ile milliyetçilerin “Türk’ün Türk’ten başka dostu yoktur” sloganını iktidara taşıyan Cumhur İttifakı’nın hibrit dış politika anlayışını enkaza çevirdi. İç siyaseti çevirmek için “dış düşman” olarak dile doladıkları ülkeler kara günde Türkiye’nin yardımına koştu. İnsani yardım diplomasisinin sorunlu tüm dış ilişkilerin her birine temiz sayfa çektiği söylenemez. Fakat dost olanlar dostluğunu teyit ederken hasımlar da husumetin ebedi olamayacağını gösterdi.
İlk çarpıcı görüntü, Türkiye’nin Azerbaycan’dan yana dahliyle Karabağ savaşını kaybetmiş olan Ermenistan’dan geldi. Ermeni yardım konvoyu 35 yıldır kapalı olan Margara Sınır Kapısı’ndan Türkiye’ye giriş yaptı. Margara Köprüsü son olarak Ermenistan’daki deprem için 1988’de kullanılmıştı. Türkiye'nin Ermenistan Özel Temsilcisi Büyükelçi Serdar Kılıç teşekkürlerini dile getirdi.
Zengezur’dan koridor açıp Orta Asya’ya kestirmeden ulaşma hayallerine bağlı olarak Ermenistan’la ilişkileri normalleştirme yolunda beklentiler yükseltilmiş olsa da Türk siyasal iklimi Ermenileri iyilikle anma çizgisinden hâlâ uzakta. Türkiye özel temsilci atasa da ulaşım hatları ve Karabağ’ın statüsü gibi temel konularda anlaşma sağlanmadığı sürece Ermenistan’la ilişkilerin normalleşmesi hedefi havada kalıyor.
Elbette deprem yardımları kamu diplomasisi için iyi bir fırsat. Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan'ın dayanışma amacıyla 15 Şubat’ta Türkiye’ye gelip depremin vurduğu Adıyaman’ı ziyaret etmesi de iyi bir başlangıç sayılabilir. Beri tarafta Erivan-Bakü barışından önce Ankara-Erivan normalleşmesini istemeyen Azerbaycan da 899 kişiyle deprem bölgesinde en kalabalık yardım ekibini oluşturdu.
Bir diğer dostluk gösterisi Yunanistan’dan geldi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yaz boyunca Ege’deki adalarla ilgili anlaşmazlık nedeniyle Yunanistan’a karşı “Bir gece ansızın gelebiliriz” diyerek psikolojik harp yürüttü. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Suudi Arabistan, İsrail, Mısır ve son aylarda Suriye ile normalleşme çabaları sürerken Yunanistan “düşman komşu” olarak kaldı. Bu Erdoğan’ın seçim sathı mailinde iç siyasette aradığı “dış düşman” ihtiyacını da karşılayan bir tercih.
Depremin ardından Yunanistan Sivil Savunma Bakanı Christos Stylianides insani yardımları bizzat Adana’ya ulaştırdı. Ardından Dışişleri Bakanı Nikos Dendias, Adana’ya uçtuktan sonra Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile birlikte helikopterle Hatay’a giderek incelemelerde bulundu. Dendias "Türkiye ve Yunanistan ilişkileri yumuşatmak için bir depremi daha beklememeli” mesajı verirken Çavuşoğlu da "Umarım görüş ayrılıklarımızı da diyalog yoluyla samimi bir şekilde ele alıp çözmek için çaba sarf ederiz” temennisini dile getirdi. Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis de bu temenniye destek atarak “Umarım bu felaket ilişkilerimizi düzeltmek için bir fırsat olur” dedi.
Yunan ekiplerin kurtardığı her can iki ülkede sevinçle karşılansa da bunun yeni sayfa için yetmediğini görmek gerekiyor. Adalar, karasuları, deniz yetki alanları ve Kıbrıs konusundaki anlaşmazlıklar Yunanistan’ı ayrı bir kefeye koydurtuyor. Deprem dayanışmasının estirdiği havanın akut sorunları halletmeyeceği ortada. Ayrıca Yunanistan’la açılan dostluk kapısı Kıbrıslı Rumlara çalışmadı. Kıbrıs Cumhuriyeti’nin arama-kurtarma ekibi gönderme teklifi nazikçe geri çevrildi.
Kısa süre önce karşılıklı elçilerin atanmasıyla yeni sayfanın açıldığı İsrail de yardım diplomasisini başarılı bir şekilde kullandı. Cumhurbaşkanı Isaac Herzog vakit kaybetmeden Erdoğan’ı ararken 450 kişilik kurtarma ekibi de adından söz ettirdi. Dışişleri Bakanı Eli Cohen de bu vesileyle Ankara’ya gelip Erdoğan’la görüştü.
Bu adımların normalleşme eğilimine daha da istikrar katacağından şüphe yok. İsrail’in yeni Ankara Büyükelçisi Irit Lillian 27 Aralık’ta güven mektubunu Erdoğan’a sunmuştu.
Erdoğan’la sorun yaşayan Fransa ve ABD gibi müttefiklerin yanı sıra NATO’ya üyelik girişimleri Türkiye tarafından bloke edilen İsveç ve Finlandiya da yardım seferberliğinden geri kalmadı.
Uygurlar nedeniyle ilişkilere güvensizliğin hakim olduğu Çin ise 467 kişilik kurtarma ekibi ve yüksek teknoloji desteğiyle Türklerin kalbine girdi.
İlişkilerin çıkar ve çatışma sarmalıyla ilerlediği Rusya da 401 kişilik ekibiyle Azerbaycan, İspanya, Çin ve İsrail’den sonra en büyük katkıyı sağlayan beşinci ülke oldu.
Türk hükümetinin yakından çalıştığı ama sınır ötesi askeri operasyonlarla zor duruma düşürdüğü Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanı Neçirvan Barzani de bizzat Türkiye’ye gelerek dayanışma sergileyen liderler arasında yer aldı.
Ancak deprem Türkiye ile aynı felaketi yaşayan Suriye ile 12 yıldır süren düşmanlık hatlarını çökertemedi. Halep/Afrin, İdlib, Hama, Lazkiye ve Tartus’u etkileyen depremde 14 Şubat itibariyle 3600 kişi öldü. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre depremden etkilenen 26 milyon insandan 11 milyonu Suriye’de.
Suriye’den Türkiye’ye geçişlerin önü açılmazken insani yardım geçişleri muhaliflerin kontrol ettiği bölgelerle sınırlı tutuldu. BM ile koordinasyon hâlinde insani yardımlar için Cilvegözü/Bab el Heva Sınır Kapısı’na ilaveten Çobanbey/El Rai Sınır Kapısı ile Öncüpınar/Bab el Selame Sınır Kapısı üç aylığına devreye sokuldu. Kürtlerin kontrolündeki bölgeye açılan kapılar ile Suriye hükümetinin kontrolündeki kapılar açılmadı. Çavuşoğlu “Gelen yardımların Suriye'ye ulaşması adına gerekli desteği de veriyoruz" dese de bu akış hükümetin kontrolündeki afet bölgesini kapsamıyor. Suriye Kızılayı’nın yardım konvoyu için İdlib-Serakıb geçişinin açılması yönünde Rusya’dan gelen çağrının da Ankara’da karşılık bulmadığı aktarılıyor. Kürtlerin liderliğindeki özerk yönetimin Fırat’ın batısına gönderdiği yardım konvoyu da günlerce Türkiye destekli grupların engelini aşamadı. Kürt kaynaklar bundan Türkiye’yi sorumlu tuttu. Yani deprem münasebetiyle Heyet Tahrir el Şam’ın (HTŞ) kontrolündeki İdlib ya da Afrin’de statükoyu etkileyecek bir duruma da izin verilmedi.
Bu tablo ortak acıların beklenen etkiyi yaratmadığını ve Rusya’nın kolaylaştırıcılığında Şam’la ilişkileri normalleşme yönündeki girişimlerde masaya gelen koşulların yerli yerinde durduğunu teyit ediyor. Ayrıca deprem Antep ve Hatay’daki Suriyeli sığınmacılar da vurdu. Yeniden açıkta kalan ve barınma imkânı bulamayan sığınmacıların çaresizlikleri katlandı. Üzerlerinde ülkelerine dönmeleri yönünde baskı arttı. 60 günlüğüne İstanbul’a gidebileceklerine dair geçici iznin dışında Türkiye’nin diğer illerine geçmelerinin önüne set çekildi.
Depremde ölen Suriyelilerin cenazeleri ile Bab el Heva Sınır Kapısı’ndan Suriye’ye gönderiliyor. İktidarın kurduğu “muhacir-ensar” bağlamı depremden çok önce çöktüğünden sığınmacılar nefret söylemiyle kolayca hedefe konulabiliyor. Depremin sığınmacıları Suriye’ye göndermek için iyi bir fırsat olarak görenler de az değil.
