Mısırlı kadınların sakıncalı alışkanlığı: Katruna çiğnemek

ASYUT, Mısır — El Navavara köyünde güneşin battığı saatler... Erkekler kahvenin yolunu tutuyor ya da evlerinin önüne nargile içmeye oturuyor. Kadınlar ise kendi aralarında sohbet ediyor ve “katruna” dedikleri maddeyi çiğniyor. Bu madde Mısır’da “madga” veya “çiğneme tütün” olarak da biliniyor.

Kırmızı tuğla evleriyle dikkat çeken El Navavara, Asyut’un 150 kilometre güneyinde, Nil nehri kıyısında kurulu büyük bir köy. Köye girer girmez erkeklerin nargile içerek domino oynadığı kahvehane göze çarpıyor.

55 yaşındaki ev hanımı Atiyet Nur evinde misafir ağırlıyor. İki konuk bir kilimin üstünde çay içerken Nur, üzerinde “gümrüksüz tütün” yazan küçük bir poşeti kâseye boşaltıyor ve içindeki maddeyi 10 dakika boyunca ezerek kahverengi, yumuşak bir kıvama getiriyor. Bir yandan da Al-Monitor’a şöyle diyor: “Biz buna katruna diyoruz ama bölgeye göre adı değişir. Tütün yaprakları ve katrandan oluşan bir karışım. Bunlar köydeki bakkallarda satılıyor. Kırk gramlık bir paketin fiyatı sadece 1 Mısır lirası (5 sent). İyice ezdiğiniz zaman çiğneyecek kadar yumuşuyor.”

Nur karşımın bir kısmını yanında oturan kadınlara ikram ediyor, kalanını da bir kutuya koyup cebine atıyor. Üç kadın parmak uçlarıyla karışımdan ufak miktarlar alıyor ve maddeyi damakları ile dudakları arasında 10 dakika çiğnedikten sonra geriye kalan posayı tükürüyor.

Konuklardan biri olan Necibe Muhammed şöyle diyor: “Bizim köyde ve civar köylerde kadınlar katruna çiğnemeye alışık. Bu, bir tür gevşetici olarak oldukça yaygın. Ben bu alışkanlığı babaannemden aldım. Katruna çiğnemek beni rahatlatıyor.”

Muhammed karışımdaki maddelerin Yukarı Mısır’da tüm bakkallarda satıldığını anlatıyor. Katruna Yukarı Mısır’ın köylerinde daha çok yaşlı kadınlar ve eğitimsiz kızlar arasında yaygın. Muhammed’e göre kadınların çoğu, uzun ve bol bir geleneksel giysi olan cilbablarının ön cebinde bir paket katruna taşır.

Katrunanın baş ağrısına, diş ağrısına ve genel olarak ağrılara iyi geldiğine inanan pek çok kadın bu maddeyi ilaç niyetine de çiğniyor. Muhammed kas ağrısı ve baş ağrısına karşı her gün katruna çiğnediğini söylüyor.

Ancak Asyut vilayetinin Bendari kentinde doktor olan Yuhanna Bichay’a göre katrunanın kendisi baş ağrısı yapıyor. Al-Monitor’a konuşan doktor, kliniğine karın krampları ve sindirim sorunları yaşayan çok sayıda kadın geldiğini, tütün çiğnemekle bağlantılı riskleri kadınlara anlatmaya çalıştığını aktardı.

Katrunanın normal sigaradan dört kat fazla nikotin ve katran içerdiğini vurgulayan Bichay, uzun süreli katruna alışkanlığının kanser riskini artırdığını, katrunanın bağımlılık yapıcı etkisinin yüksek olduğunu ve tiryakilerin bu alışkanlığı bırakmakta zorlandığını söyledi.

Asyut’taki Ebu Tig tütün fabrikasının bu tütün-katran karışımını düşük fiyattan sattığını, dolayısıyla pek çok kadının katrunayı rahatça alabildiğini belirten Bechay şu uyarıda bulundu: “Katruna alışkanlığı Asyut ve güney Minya’da pek çok köyde yaygınlaşıyor. Sohag ve Kena vilayetlerine bile ulaşmış durumda. Kadınlar kadar erkekler de bu maddeyi gevşetici ve ağrı kesici olarak kullanıyor. Hâlbuki nikotin ve katran karışımından dolayı bu tehlikeli bir madde. Katruna bağlantılı hastalıkların ölüm oranına ilişkin maalesef ki istatistik yok.”

Kamu Seferberliği ve İstatistik Ajansı’nın 30 Mayıs 2017’de yayımladığı verilere göre Mısır’da 15 yaş üstü nüfusun yüzde 20,2’si sigara içiyor. Sigara içen aileler yılda ortalama 3 bin 968 Mısır lirasını (225 dolar) sigaraya harcıyor. Ancak istatistiklerde kaç kişinin tütün bağlantılı hastalıklara kurban gittiği belirtilmiyor. Sigaranın zararları konusunda farkındalık yaratmayı amaçlayan, yıllık bir yayın olan Tütün Atlası’nın 2016 verilerine göre Mısır’da her hafta 957 erkek ve 218 kadın tütün bağlantılı hastalıklardan ölüyor.

Ne var ki katruna çiğneyen çoğu kadın için bu alışkanlık hastalık ve ölümü değil keyif ve muhabbeti çağrıştırtıyor. El Navavaralı ev hanımı Hayriye’nin sözleri de bunu teyit ediyor: “Mutlu bir olay olduğu zaman erkekler toplanıp esrar ve afyon içer; kadınlar ise evde şarkı söyler, sohbet eder ve katruna çiğner."