Biden’ın daveti Netanyahu için neden başarı sayılmaz?

TEL AVİV — İsrail hükümetini açıkça eleştiren ve Başbakan Benjamin Netanyahu’yu bir türlü Beyaz Saray'a davet etmeyen Biden yönetimi, görünüşe göre şimdi iki taraf arasındaki gerilimi yatıştırmaya çalışıyor.

Başkan Joe Biden, İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog ile Beyaz Saray’da salı günü gerçekleştirdiği görüşmeye 24 saat kala Netanyahu'ya telefon etti.

Telefon görüşmesine ilişkin ağır ilerleyen temaslar bir süredir devam ediyordu. Temaslara vakıf bir kaynak kimliğinin saklı kalması kaydıyla Al-Monitor'a şöyle konuştu: “Neticede Beyaz Saray, Netanyahu’yla hiç konuşmadan Herzog ile görüşmenin biraz aşırı kaçacağını idrak etti. Netanyahu'yu böyle küçük düşürmenin onu daha da tehlikeli, daha da radikal tutumlar almaya itebileceğini anladılar.”

Dolayısıyla Biden'ın 17 Temmuz'daki araması, Netanyahu'nun altı ayı aşkın bir süre önce göreve başlamasından beri taraflar arasında yükselen gerilimi hafifletmeye dönüktü. Bunun en çarpıcı tezahürü, Biden’ın İsrail Başbakanı’nı Beyaz Saray'a davet etmekten alenen imtina etmesi ve bu hareketi ile Netanyahu hükümetinin yargıyı zayıflatmak için planladığı yasal değişikliklerden hoşnutsuz olduğunu göstermesi.

Bundan birkaç gün önce Netanyahu'nun hiçe sayılmaktan duyduğu rahatsızlık taşma noktasına gelmiş ve Başbakan, Biden’la bir görüşme ayarlayamadığı gerekçesiyle İsrail'in Washington Büyükelçisi Michael Herzog'a çıkışmıştı. 

İsminin verilmesini istemeyen İsrailli bir diplomatik kaynak Al-Monitor’a şöyle konuştu: “Elçiye zeval olmaz. Biden'ın Netanyahu'yla temas etmek istememesiyle Büyükelçi Herzog'un ne alakası var? İsrail'in Washington büyükelçisi Mike Herzog değil de Tony Blinken olsaydı o bile Washington’u mevcut Netanyahu hükümetinin bugüne kadarki en aşırıcı hükümet olmadığına, Netanyahu’nun İsrail demokrasisini zayıflatıp devletin tüm kanatlarını ele geçirmeye çalışmadığına ikna edemezdi.”

Kaynak, Biden'ın bizzat sarf ettiği sözlere atıfta bulunuyordu. ABD Başkanı yakın zamanda mevcut İsrail hükümetini 1970'lerden bu yana gördüğü en aşırıcı hükümet olarak nitelendirmişti. 

Bu son gelişmeler, iki lider ve iki müttefik devlet arasındaki ilişkinin nasıl absürt ve karmaşık bir hal aldığını gösteriyor. Netanyahu'nun onca nefret ettiği eski hükümet tarafından atanan Büyükelçi Mike Herzog'u değiştirmemesi şaşırtıcı bir karar olmuştu. Son derece şüpheci bir yapısı olan Netanyahu, tek günahı önceki hükümet tarafından atanmak olan daha kıdemsiz pek çok yetkiliyi görevden aldı. Ancak Büyükelçi Herzog, genel olarak ABD’de, özel olarak da Biden yönetiminde saygı duyulan bir isim. Kendisi aynı zamanda nispeten güçlü bir halk desteğine sahip olan Cumhurbaşkanı Herzog'un kardeşi.

Netanyahu, büyükelçiyi görevinde tutarak Biden karşısında daha kolay manevra yapabileceğini ve Cumhurbaşkanı’nın ona zıt gitmesinin güçleşeceğini düşündü. Nitekim Herzog yargı revizyonu konusundaki çetin mücadelede parlamentodaki koalisyon ile muhalefet arasında kendi himayesinde uzlaşma görüşmeleri için bastırdığında bazıları Herzog'u, başka sebeplerin yanı sıra kardeşi nedeniyle Netanyahu’yla işbirliği yapmakla suçlamışlardı.

Cumhurbaşkanı Herzog Kongre’de konuşma yapmak ve Biden’la görüşmek üzere ABD’ye gitmeye hazırlanırken durum daha da kötüye gitti. Oval Ofis'ten gelecek fotoğrafın Netanyahu'nun suratına atılmış bir tokat olarak yorumlanması kaçınılmazdı. Herzog bu yüksek profilli görüşmeden Netanyahu için bir davetle çıkmayı umuyordu. Fakat Biden tansiyonun iyice krize dönüşmesini önlemek için adım attı ve Netanyahu ile telefonda görüşerek daveti kendisi yaptı.

Ancak tarafların görüşmeye dair açıklamaları birbirinden oldukça farklıydı. Amerikan açıklamasında spesifik bir davetten söz edilmezken Netanyahu hükümetinin radikal politikalarından duyulan kaygıya yer verildi. İsrail tarafı ise Netanyahu'nun "ABD'ye davet edildiğini” vurguladı.

Beyaz Saray’a davet yok

Her zaman olduğu gibi gerçek arada bir yerde. Biden Netanyahu’ya önümüzdeki günlerde görüşmekten söz etti ama Beyaz Saray’a davet etmedi. Görüşme büyük ihtimalle sonbaharda Birleşmiş Milletler Genel Kurulu toplantıları sırasında gerçekleşecek. 

Adının açıklanmaması kaydıyla Al-Monitor'a konuşan üst düzey bir İsrailli siyasi kaynak bunu şöyle yorumladı: “Böyle bir görüşme başarıdan ziyade aşağılanmadır. Bu tür görüşmeler, Amerika'nın önemli bulmadığı, kıdemsiz Üçüncü Dünya liderleriyle yapılır. Netanyahu bununla övünüyorsa başı gerçekten dertte.”

Biden yönetimi ise seçeneklerini açık tuttuğu izlenimini veriyor. Netanyahu Biden’la telefon görüşmesinde bir kez daha söz verdiği gibi yargıyı iğdiş etme tartışmasında muhalefetle bir uzlaşmaya varırsa ABD Başkanı ile görüşmesi Oval Ofis seviyesine yükseltilebilir. 

Bu arada, yasa tasarısının parlamentodaki oylaması yaklaşırken hükümet karşıtı gösteriler de kızışıyor. Protestocular geçtiğimiz hafta olduğu gibi salı gününü “öfke” ve “hayatı durdurma” günü ilan ederek otoyolları, kavşakları ve tren istasyonlarını kapattılar, işçi federasyonu Histadrut’un Tel Aviv'deki genel merkezi önünde gösteriler düzenlediler.

Netanyahu’nun partisi Likud’dan üst düzey bir isim Al-Monitor'a şöyle konuştu: “Netanyahu ikili oynamaya devam ediyor. Başkan’a [tasarı üzerinde] mümkün olan en geniş mutabakat için çabalayacağına dair İngilizce söz veriyor, radikallere ise İbranice ‘bastırın’ diye talimat veriyor. Bunun sonu iyi olmayacak.”

Görünen o ki tüm bu çalkantılar Netanyahu’nun sağlığını da etkiliyor. Hafta sonunda evinde baygınlık geçiren ve yere düşerek başını vuran Netanyahu hastaneye kaldırıldı. İlk teşhis, bir gün önce aşırı sıcak bir havada Taberiye Gölü’nde tekne gezintisi yapan Başbakan’ın sıvı kaybına uğradığı yönündeydi. Ancak Netanyahu geceyi İsrail’in en büyük hastanesinin kardiyoloji bölümünde geçirdi ve tetkikler için tanınmış kardiyologlar çağırıldı. Neticede kendisine deri altı kalp ritmi monitörü takıldı ve ertesi gün taburcu edildi.

Netanyahu şu anda iyi görünüyor. Ancak İsrail'in en uzun süre iktidarda kalan başbakanı ve birçok kişinin gözünde gücü her şeye kadir bir kahraman olan 74 yaşındaki lider, son aylarda bir dizi sağlık sıkıntısı yaşadı. Geçen sonbahardaki Yom Kippur bayramında bayılmış ve yakın çevresi oruç yüzünden olduğunu söylemişti. Bu defa da "güneş yüzünden" olduğunu söylediler. Sebep ne olursa olsun Netanyahu'nun bir düdüklü tencereden farksız olan günlük hayatının sağlığına iyi gelmesi olanaksız.